1. การผลิตวัตถุดิบน้ำนม

• โคนมและน้ำนมดิบ

จากข้อมูลของสำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร พบว่า ในปี 2562 (ณ วันที่ 1 มกราคม) ประเทศไทยมีการเลี้ยงโคนมจำนวน 691,349 ตัว และเป็นแม่โครีดนมจำนวน 305,676 ตัว หรือเพิ่มขึ้นร้อยละ 2.2 และ 2.7 เมื่อเทียบกับช่วงเดียวกันของปีก่อน ตามลำดับ (รูปที่ 1) เนื่องจากจำนวนลูกโคนมที่เกิดใหม่ในรอบปีและแม่โคสาวที่เข้ามาเป็นแม่โครีดนมทดแทนเพิ่มขึ้น ซึ่งให้ผลผลิตน้ำนมดิบปริมาณรวม 1,295,348 ตัน หรือเพิ่มขึ้นร้อยละ 3.2 เมื่อเทียบกับช่วงเดียวกันของปีก่อน คิดเป็นอัตราการให้นมของแม่โคเฉลี่ย 11.55 กิโลกรัมต่อตัวต่อวัน (รูปที่ 2) อย่างไรก็ตาม แม้ในช่วงที่ผ่านมา (ปี 2558-2562) ปริมาณแม่โครีดนมและผลผลิตน้ำนมในประเทศจะมีทิศทางขยายตัวเพิ่มขึ้น แต่เป็นที่น่าสังเกตว่าแม่โคเหล่านั้นมีอัตราการให้น้ำนมที่ลดลง ส่งผลให้ภาครัฐมีนโยบายพัฒนาคุณภาพน้ำนมโค โดยเน้นการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต โดยเฉพาะอาหารที่ใช้เลี้ยงโคนม เพื่อเพิ่มปริมาณการให้น้ำนมดิบและยกระดับคุณภาพน้ำนมดิบให้สูงขึ้น ประกอบกับการพัฒนาการเลี้ยงโคนมโดยการบริหารจัดการฟาร์มที่เป็นระบบตามมาตรฐานฟาร์มที่ดีและมีประสิทธิภาพในการเลี้ยง รวมถึงการปลดแม่โครีดนมที่ให้ผลผลิตน้อยและสุขภาพไม่ดีออกจากฟาร์ม เพื่อลดต้นทุนการเลี้ยง